Skracanie zbóż to jeden z podstawowych zbiegów agrotechnicznych wykonywanych wczesną wiosną, najczęściej razem z aplikacją środków grzybobójczych w terminie T1. Optymalnie przeprowadzony zabiegu pozwala nie tylko na zabezpieczenie łanu przed wyleganiem, ale również wpływa korzystnie na cechy morfologiczne całej rośliny np. stymuluje rozwój z systemu korzeniowego.

Dlaczego zboża wylegają?

Wyleganie zbóż to trwałe i nieodwracalne pochylenie się łanu. Jest zjawiskiem powodowanym przez szereg czynników. Część z nich ma charakter niezależny od człowieka: ulewne opady deszczu, wichury. Natomiast na inne już Rolnik może mieć wpływ: zbilansowane nawożenie NPK, zdrowotność roślin, cechy użytkowe odmiany, wykonanie lub nie zabiegu skracania. Znaczący wpływ na podatność zbóż na wyleganie ma również dobór stanowiska, zagęszczenie łanu i norma siewu.

Rodzaje wylegania zbóż

Można wyróżnić trzy rodzaje wylegania:

• Wyleganie korzeniowe – roślina kładzie się wraz z korzeniami w wyniku słabszego zakorzenienia przy jednoczesnym nadmiernym rozmiękczeniu gleby. Ze względu na coraz częstsze okresy suszy, ten typ wylegania występuje obecnie stosunkowo rzadko. Ten rodzaj wylegania bardzo rzadko występuje w zbożach.
• Wyleganie źdźbłowe – charakteryzuje się złamaniem źdźbła, najczęściej w dolnej części rośliny.
• Złamanie dokłosia – występuje praktycznie wyłącznie w uprawach jęczmienia i żyta.

Poważne konsekwencje braku zabiegu skracania zbóż

Konsekwencje wylegania zbóż są niezwykle poważne. Dochodzi do znaczącego ograniczenia efektywności fotosyntezy, a rośliny stają się bardziej podatne na choroby. Dojrzewanie plantacji przebiega nierównomiernie — niektóre ziarniaki pod wpływem znacznej wilgotności mogą porastać. Zbiór jest utrudniony i mniej wydajny, a straty w plonie ziarna mogą sięgać nawet 50%. Obniżeniu ulegają również parametry jakościowe plonu, takie jak masa tysiąca ziaren (MTZ), zawartość białka i glutenu.

Substancje czynne stosowane w regulatorach wzrostu

Na rynku dostępnych jest kilka substancji czynnych wykorzystywanych do regulacji łanu zbóż. Najpopularniejszą z nich jest trineksapak etylu, rzadziej stosowane są środki oparte o chlorek mepikwatu, chlorek chloromekwatu (CCC) i proheksadion wapnia oraz etefon. Ten ostatni z małymi wyjątkami nie jest wykorzystywany do pierwszego zabiegu regulacji łanu zbóż.

Trineksapak etylu – pewne skracanie zbóż

Trineksapak etylu jest związkiem zaliczanym do cytoheksadionów i ze względu na swoją funkcjonalność wykorzystywany jest jako wiodąca substancja czynna w regulatorach wzrostu. Jest on pobierany przez nadziemne części rośliny – liście i źdźbła, a następnie transportowany do tkanek merystematycznych, gdzie zapobiega nadmiernemu wydłużaniu się międzywęźli.

Mechanizm działania trineksapaku etylu polega na blokowaniu aktywności giberelin – fitohormonów odpowiedzialnych za wydłużanie łodyg roślin. Nadmiar giberelin, w połączeniu z intensywnym nawożeniem azotowym, prowadzi do zwiększenia rozmiarów komórek, przy jednoczesnym ich uwodnieniu i nadmiernym uelastycznieniu ścian komórkowych.

Trineksapak nie tylko w zbożach

Związek ten może być stosowany w podstawowych gatunkach zbóż, takich jak pszenica, pszenżyto, żyto, jęczmień i owies, zarówno w formach ozimych, jak i jarych. Dopuszcza się również jego wykorzystanie w uprawie pszenicy jarej płaskurki, orkiszu i samopszy oraz na plantacjach traw. Rozszerzone zastosowanie obejmuje także rzepak ozimy, koniczynę czerwoną, tytoń, len i konopie.

Jedna substancja różne koncentracje

Wszystkie zarejestrowane w Polsce produkty zawierające trineksapak etylu, dostępne są w formie użytkowej EC (koncentrat do sporządzania emulsji wodnej). Różnią się one zawartością substancji czynnej, która może wynosić 175 g/l, 250 g/l lub 500 g/l, przy czym zdecydowana większość preparatów zawiera 250 g substancji czynnej w litrze produktu.

Terminy i warunki stosowania regulatorów wzrostu w pszenicy i innych zbożach

Okno aplikacyjne regulatorów wzrostu w zbożach jest niezwykle szerokie. Wybrane produkty mogą być stosowane już od fazy końca krzewienia (BBCH 29) aż do fazy liścia flagowego (BBCH 39). Niektóre z nich, jak np. Getup 250 EC, posiadają dopuszczenie do stosowania w jeszcze szerszym zakresie, począwszy od fazy pełni krzewienia (BBCH 25). Za podstawowy termin aplikacji uznaje się fazę początku strzelania w źdźbło i pierwszego kolanka (BBCH 30-31).

Efekty stosowania regulatorów wzrostu

Korzyści ze stosowania regulatorów wzrost wykraczają znacznie poza samo ograniczenie wylegania zbóż. Po zastosowaniu regulacji rośliny są niższe, ale nie zmniejsza się ich biomasa. Źdźbła stają się grubsze, a system korzeniowy lepiej rozwinięty, co przekłada się na efektywniejsze pobieranie wody i składników mineralnych z gleby.

Nie pomijaj skracania

Skracanie zbóż stanowi istotny element nowoczesnej agrotechniki, który bezpośrednio wpływa na stabilność plonowania. Świadome i precyzyjne stosowanie regulatorów wzrostu, przy uwzględnieniu specyficznych wymagań poszczególnych substancji czynnych oraz warunków agrometeorologicznych, pozwala na uzyskanie wielokierunkowych korzyści biologicznych i ekonomicznych.